os dez mandamentos de berger

COMO PROPAGAR INTERLINGUA?

Nulle invention propaga se sin effortios e perseverantia. On ha torto de creder que interlingua essera cognite e usate sin le labor e le devotion de ancora multe pioneros. Que le lingua propagara se sol esserea troppo belle. Dunque nostre deber es clar. Ma, como laborar con le plus de efficacia? Ecce alicun consilios dictate per le experientia.

1. Primo ben studiar le lingua, su ressources, su grammatica e su vocabulario, non pro discoperir defectos de fabrication, nam le lingua era facite per speciali­stas qui cognosceva le linguistica melio que nos, ma pro usar un meraviliose instrumento de intercomprehens­ion pro le diverse populos del planeta.

Studiar anque le principios del altere linguas international pro poter discuter con lor adeptos si le occasion presenta se. Le question de un lingua universal evoca un massa de problemas ubi on non pote vider clar si on non ha alicun ideas general in re illos. Il es essential ­de cognoscer pro que le altere systemas concurrente son minus apte, lor adeptos non plus habente conscientia de illos a causa de un longe habitude.

2. Le conclusiones trahite de iste comparationes inter le diverse systemas debe tamen esser reservate a discussiones claudite, a litteras private, e non debe esser trompettate in le pressa neutre. Nam le pressa neutre evita attacco contra un partito o credo religiose pro non indisponer le lectores appertinente a iste partito criticate, o religion.

Dunque, exponente le problema del lingua international in ­un articulo destinate al pressa neutre, evita con cura parlar in re esperanto o altere lingua. On pote multo ben narrar le historia de interlingua sin facer allusion a altere projectos. Il ha sufficientemente a dicer super IALA,, su longe recercas, su sondages in le opinion public, super le avantages del naturalismo. Nulle necessitate criticar esperanto publicamente..

3. On cognosce le tactica usate desde un semi-seculo per le esperantistas: quando un jornal ha publicate un articulo disapprobante esperanto, si mesmo per un parola, illes informa per lor organos le «fidelulojn» invitante les scriber «amase» (= per amassamentos, per multitude) al redactor del jornal culpabile haber aperite su columnas al hereticos. Mesmo istes qui non ha legite le articulo scribe lor «indignation» al redactor!

On pote alora divinar le perplexitate de iste redactor, qui alora promitte se de non plus tractar un thema tanto controvertite e disputate. Tote le effecto del articulo pro interlingua es compromittite, illo que es justo le scopo visate del «fideluloj». Il es ver que le arma retorna se contra iste fideluloj, nam le redactor neutre non plus vole pois signalar «qualcunque lingua» international! Un belle resultato!

Isto non haberea evenite si le autor del articulo habeva e­vitate qualcunque mention al «KARA LINGVO»!

4. Un tactica melior esserea de responder in private al argumentos evocante esperanto, per litteras personal o circulares preparate in avantia (...). Iste documentos pote facer comprender al interessatos le differentias de conception inter esperanto e interlingua objectivemente, revelan­te a iste interessatos le opinion del linguistas de pro­fession, opiniones que naturalmente le esperantistas cura non publicar!

Ma, pro isto, on debe semper dar un adresse de se­cretariato interlingua, in le fin del articulo, o su proprie adresse. Un articulo es tosto oblidate; dunque, pro un effecto durabile il es necesse dar al lectores le possibilitate continuar a studiar le question.

5. Le principal qualitate de interlingua es que illo es immediatemente comprensibile a omne personas cultivate. On debe provar lo presto monstrante textos in iste lin­gua. Selige un texto secundo le publico del revista neu­tra. Si illo es un revista religiose, selige textos biblic; si illo es touristic, cita series de parolas, expressio­nes, conversationes usate in viages, etc. etc.

In fin, si le jornal adressa se a un vaste publico non specialisate, selige phrases de uso currente, per exem­plo proverbios que le lectores habera placer de recog­noscer sub le vestimentos de interlingua.

On sape que esperanto usa litteras introvabile in le imprimerias e, a causa de isto, il es impossibile citar un texto, forsan expressiones, in qualcunque jornal neutre. in Interlingua iste inconvenientia non existe e on debe profitar de iste differentia

6. Un nove interessato es rarmente convincite del pri­me colpo (memora vostre proprie caso in le comencio!) Il es necesse de revenir a le, incoragiar le durante un certe tempore. Un proverbio popular dice que on debe ferir plure colpos de martello pro infundar un clavo. Similemente pro le argumentos. Un bon dose de perseve­rantia es indispensabile pro facer un adepto convincite!

7. Tamen non perde vostre tempore e pena a converter le personas indifferente o hostil. Le mundo es immense e altere numerose adeptos futur attende vos, con le quales vos habera plus de successo. Essaya alicubi.

E justo pro poter recomenciar alicubi, conserva plure copias de vostre articulo. Sovente anque le redac­tores non insere un articulo, e tamen non reinvia lo re­tro a su autor. In prevision de iste eventualitate il es prudente haber copias de su prosa que on invia a un al­tere jornal post un certe tempore, nam le prime copia pote inter tempore parer e alora le secunde publication esserea mal appreciate!

In le dominio del propaganda on debe semper tentar su chance ubique on pote, como un bon commerciante desiran­te augmentar su clientela. Le successo non veni toto sol, non oblida lo.

8. On auxilia nos semper quando on invia nos un nove traduction, in un lingua national, de un articulo propagative. In iste caso le articulo de nove traducite es repro­ducite in 50-100 exemplares inviate gratuitemente al tra­ductor pro su propaganda.

9. Semper insister sur le facto que interlingua non be­sonia (como esperanto) esser apprendite pro esser com­prendite. On lege e audi lo ab le prime vice.

10. Non crede que le propaganda es un deber del altere personas plus que le vostre. Omnes debe auxiliar. Un idea, mesmo le optime, non expande se sin longe effortios. Mesmo le religion christian besoniava le abnegation del apostolos in le antiquitate, e illo del monachos in le medievo pro progressar. Sin illes nos esserea ancora in invocar Jupiter e omne deos del Olympo. Ancora hodie existe missionarios in omne pagan paises. Nos son le mis­sionarios del interlinguistica.


[Ric Berger, «Como propagar interlingua?», in Interlingua, the international language (Collection pro Interlingua), 1972]