livros...

LE LIBROS IN LE ANTIQUITATE

Certe autores mentiona libros grec scribite sur tabulettas de plumbo e sur bandas de corio. Ma isto era certe exceptiones. In un epocha anterior a Herodote, e durante plure seculos post, le libros era scribite supertoto sur le membranas del stirpe de un planta cyperassee analoge al juncos, le papyrus, que cresceva in Egypto, e causava un commercio importante.

Le modo de fabrication del libros sembla haber essite identic in Grecia e in le mundo roman. Bandas de papyrus era molliate e pressate insimul, de maniera a formar folios (plagulae) de qualitates e grandor diverse. Un columna de scriptura era scribite generalmente sur lineas traciate con le regula in le interior de un rectangulo anque traciate, sur un sol latere del folio, pois le folios era jungite insimul con colla.

In le epocha de Pline, on comprava le plus sovente un rolo de folios tote collate. Il non es probabile que obras assi voluminose como iste de Thucydide o Homero ha un vice essite reunite sur un sol rolo, del qual le longor haberea attingite 8,5 metros, ma nos possede papyruses egyptian que ha quasi 45 metros de longor.

[In Collection Pro Interlingua, per Ric Berger, 1971]

... e leituras

CATA ETATE HA SU MANIERA DE LEGER

In un ancian revista francese, «Le Magasin pittoresque» de justo ante un seculo, del anno 1869, nos ha retrovate un composition representante le differente manieras de leger secundo su etate, reunite in un sol pagina. Excepte le costumes, il sembla que iste maniera no ha multo cambiate. Le natura human es semper le mesme de seculo a seculo.

Le designator in facto representa 5 copulas, del infantia al vetulessa. Presso le infantes obligate de leger proque illes son scholares le filietta sol es inclinate sur su libro a fin de ben studiar su lectiones, con conscientia. Quanto a su fratre sedite vis-a-vis, ille talia un baston, operation plus interessante que le lectura.

In le etage inferior le adolescente ha devenite plus seriose: con ardor ille assimila su libros, durante que le juvena face duo cosas in mesme tempore: tricotar e leger.

In le medial etage, duo adultes son maritate: le matre lassa escappar su libro pro premer su baby, durante que vis-a-vis le patre, oblidante anque su jornal, reguarda son juvene infante con teneressa.

Vinti annos ha de nove passate. Le infantes ha devenite grande, ma lor oculos ha devenite plus debile: le matre sembla esser ora myope. Le patre, qui ha perdite le major parte de su capillos, debe al contrario leger de foras a causa de su presbytia.

Ancora vinti annos de plus: le copula non plus habe le corage de leger longe tempore. Ambes ha abandonate lor lectura pro somnoler coram un foco de camino, al qual illes calenta se.

Iste cinque scenas monstra un observation scrupulosemente exacte: es le vita mesme que es notate fidelmente, sin detalios superflue. On pote mesme remarcar que le simultaneitate de iste scenas non es inventate, nam, olim, in multe familias, un hora special era sovente consecrate al lectura, quam altere horas era consecrate al repastos o al visitas.

Cata membro del familia retirava se in un camera pro leger durante un tote hora.
Iste costume es hodie abandonate; non proque on lege minus que in antea; al contrario on lege multo plus quando on ha tempore, individualmente cata uno a su hora, e principalmente jornales e revistas, minus libros, excepte quando on es in vacantias ubi le jornales non seque semper!

Con justessa on ha nominate le lectura un «conversation con le honeste homines del passate seculos». Ma nostre ancestres ha legate nos duo species de libros: libros distractive como romances e pecias de theatro; e libros de erudition como obras historic e scientific. De isto duo species de lecturas: le placer-lectura e le labor-lectura. Concernente le prime il non es necesse dar consilios: on lege pro su placer, como on vole e quando on vole. Minus phantasial es le labor-lectura super le qual le scriptor francese André Maurois ha scribite le sequente judiciose lineas:

«Le labor-lectura es iste del homine qui, in un libro, cerca tal definite cognoscentias, materias que ille besonia pro appoiar o completar in su spirito un construction del qual ille percipe le grande lineas. Le labor-lectura debe esser facite, excepte si le lector possede un exceptional memoria, con le penna o le graphite in mano.

Il es van de leger si on condemna se a releger le totalitate, cata vice quando on desira revenir a un puncto. Quando io mesme lege un libro de documentario in un labor-lectura, io semper indica sur le prime o sur le ultime pagina alicun parolas indicante le objecto tractate, pois sub cata parola le cifras de paginas continente le passo interessante. Isto dispensa me de releger le libro completemente.»

[In Collection Pro Interlingua, per Ric Berger, 1971]

sabedoria chinesa

Catto nigre o catto blanc:
si illo pote attrappar le mures,
illo es un bon catto.
Deng Xiaoping

  Como le tempore, su fortuna pote cambiar se ante le vespere.

Luu Mengzheng (Dynastia Song)

[In Lingua e Vita, Nº 125, januario/april 2009, p. 8]

provérbios

In 1971 Ric Berger publicava in le fasciculo «Lecturas Illustrate in Interlingua», de su monumental obra intitulate Collection pro Interlingua, un lista de proverbios traducite ab espaniol per le polaco K. Gebarski. Ecce qui un selection de ille lista:

– Mente san in corpore san. (Mens sana in corpore sano)
– Multe nive in le campos, multe tritico in le granarios.
– Nulle fumo sin foco. (Não há fumo sem fogo)
– Multe sape le ratto, sed plus le catto.
– Nihil es nove sub le sol. (Nihil nove sub sole)
– Natar como un petra. ([Saber] Nadar como um prego]
– Nemo escappa a su destino. (Ninguém escapa ao destino)
– Nemo es propheta in su terra. (Ninguém é profeta na sua terra)
– Non omne veritates son bon a dicer.
– Parolas de sancto e ungues de catto.
– Pro le occasiones nos habe le amicos. (Os amigos são para as ocasiões)
– Can que latra non  morde. (Cão que ladra não morde)
– Proponer non es offender. (Perguntar não ofende)
– Qui ben comencia, ben termina.
– Qui ben vole a Petro, non face mal a su can.
– Qui ha bon vicino, ha bon matino.
– Qui toto lo vole, toto lo perde. (Quem tudo quer, tudo perde)
– Riviera profunde pauc ruito face.
– Saper (voler) es poter.
– Sin officio, sin beneficio.
– Si io pensa, ergo io existe. (Cogito, ergo sum)
– Omne cosas a lor tempore.
– Travaliar pro le amor del arte. (Trabalhar por amor à camisola)
– Un mal trahe altere mal. (Um mal nunca vem só)
– Non canta victoria ante le tempore. (Não [se deve] cantar vitória antes do tempo)
– Non comprender ni un jota. (Não perceber patavina)
– Non existe regula sin exception. (Não há regra sem excepção)
– Oculo pro oculo e dente pro dente. (Olho por olho, dente por dente)
– Parolas sin obra, guitarra sin cordas.
– Can non mangia can.
– Can latrator, pauc morditor. (Cão que ladra não morde)
– Qui multo parla, pauco face.
– Si tu vole le pace prepara te pro le guerra.
– Toto es bon a su tempore.
– Un amico vetule vale cento nove (amicos).
– Un die da le alimento pro tote le anno.
– April frigide, multe pan e pauc vino.
– A cata capite su senso. (A cada cabeça sua sentença)
– A Cesar ce que appertine a Cesar. (A César o que é de César)
– Augusto e septembre non dura semper.
– A grande riviera, grande ponte.
– Aqua passate non move molino. (Águas passadas não movem moinhos)
– Le arbore se face cognoscer per su fructos, e le homine per su obras.
– Al fin se canta le victoria.
– Ben ride qui ride le ultime. (O último a rir é quem ri melhor)
– Cata uno con su gusto.
– Cambiar su opinion como su camisa. (Mudar de opinião como quem muda de camisa)
– Mangiar pro viver, e non viver pro mangiar. (Comer para viver, e não viver para comer)
– Per patientia toto se vince.
– Contra gustos non es a disputar. ([Cores e] Gostos não se discutem)
– Dar tempore al tempore. (Dar tempo ao tempo)
– De tal arbore tal fructo. (A árvore vê-se pelo fruto)
– Ubi entra le sol non entra le medico. (Onde entra o sol não entra o médico)
– Duo capites son melior que un. (Duas cabeças pensam melhor do que uma)
– Dur es (le) lege, sed es lege. (Dura lex sed lex)
– Le amor es cec. (O amor é cego)
– Le fin corona le obra.
– Le catto miaulator non es bon chassator.
– Le justo paga pro le peccator. (O justo paga pelo pecador)
– Qui non ha amicos, time le inimicos.
– Qui pauco dormi, multo apprende.
– Le silentio es eloquente.
– Le tempore cura toto. (O tempo cura tudo)
– Le travalio non pesa.
– Le sapiente in su patria es como le auro occulte in le  mina.
– Favor per favor se paga.
– Facer de un musca un elephante.
– Le bon obra apporta honor al maestro.
– Le oculos son le speculo del anima. (Os olhos são o espelho da alma)
– Le necessitate face le maestro.
– Le nocte es bon consiliero. (A noite é boa conselheira)
– Le sanitate veni ante toto.
– Le arbores impedi vider le bosco. (Ver a árvore e não a floresta)
– Le extremos se tocca. (Os extremos tocam-se)
– Le factos son eloquente. (Os factos falam por si)
– Plus facer e minus dicer.
– Plus vale prevenir que curar. (Mais vale prevenir do que remediar)

homografia

Quando io comenciava a studiar/apprender interlingua io legeva multe parolas scribite como illos se scribe in portugese. Parolas como «amar» («amor»), «sol», «calor», «casa», «mar», «poesia», «morte», «viver», etc., me faceva crear un parve lista pro le practica poetic... Totevia, le lista augmentava e alora io arrivava a extraher circa 7500 parolas ab un lista de circa de 60000 que son scribite exactemente del mesme maniera e in portugese e in interlingua.

Es ille lista que vos pote discargar qui.

tabacos

Le genealogia del tabaco es tripartite. On distingue tabaco a masticar, tabaco a prisar, e tabaco a fumar. Le tres non es intercambiabile. Tabaco a masticar non se prisa e non se fuma. Tabaco a prisar non se mastica e non se fuma. Tabaco a fumar non se mastica e non se prisa. Tabaco a masticar entra per le bucca e exi per le bucca. Tabaco a prisar entra per le naso e exi per le naso. Tabaco a fumar non entra e non exi. Illo arde, e su fuma entra normalmente per le bucca, occasionalmente per le naso, accidentalmente per le oculos, e nunquam per le aures. Le fumo exi o per le bucca o per le naso, nunquam per le oculos, e nunquamissimo per le aures.

Tabaco a fumar se fuma in tres distincte formas: Le forma de tabaco a pipa, le forma de cigarros, e le forma de cigarrettas. Le ancian grecos e romanos fumava ni pipas, ni cigarros, ni cigarrettas, e proque omne nostre vitios ha lor origine in le antiquitate classic, il seque que fumar non es un vitio.

Le indianos de America fumava pipas quando Columbo arrivava. Il non es cognoscite si Columbo mesme acceptava iste costume indian, sed le resto del ancian mundo lo faceva promptemente. On debe notar que le processo de assimilation del habitude de fumar pipas esseva facilitate per le facto que pipas jam existeva. Pipas in le sensos de tubos e de flautas esseva ancianissime. On habeva usate los pro sufflar e pro suger depost multe seculos. Nunc on provideva los de parve capites que functionava como parve furnos, e pauc decennios plus tarde le arte del fumisuction pareva ancian, natural, e venerabile. Le pipa a fumar pareva un proprietate intime e traditional de nostre cultura, exactemente como il pare traditional e natural que omne fumator de pipa individual reguarda e tracta su pipas personal con calor, amor, e mesmo passion.

Le cigarro es un filio illegitime del pipa. De facto, il es multo probabile que le parola indian ab que le espanioles disveloppava le termino 'cigarro' significava 'utensile pro fumar', i.e. 'pipa'. Si isto es correcte, on debe supponer que le prime cigarro esseva facite per un pietose indiano qui habeva perdite su pipa. Le cigarro esseva un locotenente temporari del pipa. Iste facto, il es ver, es passatissime. Le cigarro moderne ha succedite a velar su dubitose origines sub un masca de dignitate e mesmo de arrogantia quasi aristocratic, e revelar su antecedentes sordide es forsan non minus maligne que traciar le historias de multes del plus respectate familias de nostre societate.

Le cigarretta, secundo su nomine, esserea un parve cigarro. Isto es absolutemente incorrecte. Le cigarretta non es un filia del cigarro. Le cigarretta es un soror del cigarro, proque de facto le cigarretta es un secunde prole illegitime del pipa. Su anno de nascentia es 1799. Soldatos turc, habente defendite heroicamente le citate de Acca contra le attaccos napoleonic, se trovava in un situation tragicamente desperate quando un balla francese destrueva lor gigante pipa communal. Un de illes monstrava alora le inventivitate de su racia. Trovante se sin pipa sed con tabaco e con pecias de papiro de India (que esseva usate pro inveloppar pulvere ante su insertion in le cannones), iste bon turco tornava (e fumava) le prime cigarretta del mundo.

Il es difficilissime determinar le exacte natura del sentimentos que le pipa ha verso su duo descendentes illegitime. Ille sentimentos es probabilemente un mixtura de senso de responsabilitate parental con un profundissime vergonia. In le presentia de un cigarro e plus ancora de un cigarretta nulle pipa pote sentir se completemente ingenue e seren. Del altere latere, le attitude de cigarros e cigarrettas verso lor progenitor es clarmente un attitude de arrogantia e manco de respecto. Iste regrettabile facto es plus que evidente a quicunque ha unquam habite le opportunitate de assister a un del rar occasiones ubi pipa, cigarro e cigarretta se monstra insimul in publico. Il es probabilemente innecessari signalar que le relationes hic sub consideration concerne exclusivemente le objectos fumate e non le personas fumante, sed pro evitar omne possibilitate de miscomprension io desira observar que lo que es ver pro le relationes inter pipa, cigarro, e cigarretta non vale del toto pro le relationes inter Stalin, Churchill, e Roosevelt.

Finalmente alicun remarcas es requirite in re le triste relationes inter cigarro e cigarretta. Il se tracta hic de un profunde hostilitate. Il es ver, le cigarro succede a investir su ver sentimentos de un certe grado de decorum e reticentia, sed le cigarretta non pare creder que il vale le pena velar su nude disdigno e mesmo odio pro su fratre primogenite, le cigarro. Il es possibile que il es injuste facer le cigarretta responsabile pro su comportamento. Illo es le producto accidental de un union clandestin in tempores de guerra inter le nobile racias del tabaco e del papiro, e ben que illa ha hereditate omne le vitios de ambe su parentes, illa ha perdite le majoritate de lor virtutes.

Hybrida de nascentia, le cigaretta possede nulle senso de honor e entra correspondentemente in omne genere de relationes promiscue con omne genere de entitates vulgar como - horribile a dicer - menthol e filtros de cellulose con vinti milles aperturas. Le plus recente escappada del cigarretta es que illa se presenta con aroma de chocolate.

In summa, le sol valor de cigarrettas es que on pote poner los in su pipa.

[Alexander Gode, Tabaco]

iberidiotismo

Post mi participation in le conferentia tenite a Kircheimbolanden (07.2009) appareva in le aere le idea secundo le qual il irea haber un association o union iberic pro interlingua. Nunquam officialmente nemo me ha demandate si io era o non de accordo con isto e/o si io pensava facer parte de illo. Ben, in veritate e nonobstante io plus tosto esser a favor de un union/association lusophone (como io lo habeva scribite in le comencio de iste blog alicun menses retro) io non me importarea de esser un del elementos del union iberic...

Totevia, post le ultime disveloppamentos in le campo del si-nominate «iberismo», un aberration psycho-historic del «Velhos do Restelo» iberic – que associa le idea que illes defende con/a interlingua –, mi position official es prendite e hic communicate per le prime vice: io non va integrar un tal union/association pro evitar que mi nomine sia connotate con ille ideologia aberrante a omne le ver portugeses («de coração e raça») – idea que io, obviemente, non supporta del toto...

vozes

Le ultime edition del magazine nederlandese Voce de Interlingua ha essite recentemente publicate. In illo veni includite, i.a., mi prime conto scribite in interlingua. Illo es intitulate «Le juvene architecto» e es un relectura actual del mytho babelic; ecce su comencio:

Il habeva un juvene qui voleva esser architecto. Su desiro era construer un turre si alte que illo ultrapassarea tote le alteres que ha essite construite ab le antiquitate. Iste juvene, Villan Suoi de su nomine, studiava le rudimentos del arte per leger le obra de un grande maestro qui, con su rigor, maestria e effortio construeva un turre magistral que omnes voleva copiar.

Vole ben leger le integre version per cliccar hic.

como diz?...

Algumas expressões correntes retrovertidas para interlíngua.

Foi tudo em vão.
Toto ha essite in van.

Isto não me agrada nada.
Isto non me place del toto.

Isto é uma necessidade urgente.
Isto es un necessitate imperiose.

Não se escapa ao destino.
On non escappa al destino.

Ele é muito exigente.
Ille es multo exigente.

Ela é a primeira da lista de concorrentes/candidatos.
Illa es le numero un del lista de candidatos.

O programa foi completamente alterado.
Le programma ha essite totalmente cambiate.

(Eu) Vejo isso todos os dias.
Io lo vide tote le dies.

Elas são muito poupadas.
Illas son multo economic.

Isto revoluciona a vida dos humanos.
Isto revolutiona le vita del homines.

Ele teve que se adaptar completamente ao seu novo emprego.
Ille debeva adaptar se totalmente a su nove empleo.

(Tu) Complicas as questões mais simples.
Tu complica le questiones le plus simple.

Ele permaneceu em (sua) casa.
Ille ha restate in su casa.

Mantemos sempre as marcas das nossas origens.
Nos guarda sempre le marca de nostre origine.

Ele ilude-se.
Ille se face illusiones.

Não se deve exagerar.
On non debe exaggerar.

Calar é consentir. (Quem cala consente.)
Tacer equivale a consentir.