pico da crise

Ecce un bon illustration del mentalitate del mundo moderne, designate per le cartoonista Bertrams e publicate in un recente edition del jornal amsterdamese Het Parool.

Le elites parla de un nove paradigma pro le societate actual, ma in realitate vole le «seniores del mundo» que il habe un «mutation» del mentalitates? Il non me pare... Cata vice de plus le riccos es plus ric e le povres plus paupere. Alora, toto sta ben!... pro illes, obviemente!
E qual le rolo que nos potera haber in le accurtamento de ille distantia ubi le merito multe vices vole dicer nil in detrimento del clientelismo e del opportunismo de un pugnata de personas judicate (per illes proprie) le grande leaders del humanitate? Potera nos omnes - un pauco utopic (le utopia es un cosa necessari, proque exemplos del materialismo que nos governa il ja suffice!!!) - e credentes in un mundo plus juste jocar un rolo in iste circo ubi le animales feroce non lassa lor predas?
Il es le tempore de un prisa de conscientia e luctar contra le injustitia que governa le mundo... e ci nos omnes ha certemente un rolo a jocar. Le bandiera debe esser blanc como limpide debe esser nostre scopo; lo que face erubescer (de vergonia) es le miseria e le atrocitates committite in nomine de un pretense progresso e de un evolution real in le planos economic, politic e social, le quales al fin non passa de un mer manipulation ideologic del classes dirigente. (Ok, il ha habite irrefutate ameliorationes in le historia del humanitate - isto es toto obvie! Ma esque illos suffice pro que nos pote appellar le mundo moderne un societate juste?). Il es le hora de cambiar le mentalitate del dominatores e dominates e avantiar, standardo in le mano, contra le egoistic interesses del elites insatiabile per moneta e establir un moral ubi le valores sia le fraternitate e le justitia e non le precio del cosas terren...
Tu securmente ha un parola a dicer contra le mantenentia del status quo.

sentenças espanholas

- Ante toto, le deber.
- Cata cosa a su tempore.
- Nos mangia pro viver, e non vive pro mangiar.
- Per le patientia toto se vince.
- Dar tempore al tempore.
- De tal arbore tal fructo.
- Duo capites son melio que un.
- Le appetito veni con le mangiar.
- Ubi entra le sol non entra le medico.
- Le cantar non impedi travaliar.
- Le catto miaulator non es bon chassator.
- Le oculos son le speculo del anima.
- Le costume face lege.
- Le veritate non time le censura.
- Plus facer e minus dicer.
- Le tempore cura toto.

[Ric Berger, «Proverbios espaniol», in Sagessa del nationes: maximas, proverbios, aphorismos [Encyclopedia de Interlingua], s.d.]

reflexões «quânticas»

Reflexiones ab un del plus profunde cognoscitores del anima human e del mysterios del vita.

- Il ha a pena duo manieras de reguardar le vita. Un es pensar que le miraculos non existe, e le altere es pensar que toto es un miraculo.

- Le mente que se aperi a un nove idea non retornara jammais a su original grandor.

- Le cosa le plus belle que uno pote experimentar es le mysterio: illo es le fonte de tote le arte e scientia ver.

- Alco solo es impossibile usque al momento in le qual alicuno dubita e fini per provar le contrario.

Albert Einstein (1879-1955)

vozes nacionais

Le infatigabile vice-presidente del Societate Nederlandese pro Interlingua, Piet Cleij, veni de publicar le numero 42 de «Voce de Interlingua», le magazin del Societate. Ibi on pote leger su excellente traduction de parte del introduction del libro Le error de Descartes, per le portugese professor António Damásio, e ancora un nove conto, appellate Le superstition – que vos potera leger per cliccar hic –, scribite per Carlos Soreto, qui jam habeva in le previe numero publicate un altere conto, intitulate Le juvene architecto, republicate in le libro Anthologia Litterari.

novas internas

Le UMI cambiava de direction le passate 1 de novembre; post novem annos de labor, Barbara Rubinstein - le antique presidente - esseva substituite per Sven Frank usque a ille data secretario general; e, pro occupar su posto, esseva eligite Carlos Soreto, le nove representante de interlingua in Portugal.

Le carga que nos ha in manos es crear un 'communitate' plus visibile, al minus in Europa. Pro isto nos va concentrar le fortias e prosequer in le bon direction... Alicun possibilitates es crear un platteforma pro inseniar interlingua con maestros qualificate e cursos planificate con tutoria; un altere possibilitate es reprender le projecto del prof. Hermenegildo (50 o 100 milles de libros distribuite durante un incontro de juvenes), si tosto como possibile e post le original haber essite reviste per le equipa de Mr. Sexton. Post nos haber le revision, le difficultate que se pone es ('solmente') arrivar al vertice del hierarchia ecclesiastic e arrangiar un sponsor pro le publication del librettos.

Altere consilios pro diffunder (propagar) interlingua:
1) comenciar in casa: con tu amicos e con tu familia tu pote, benque paulatim, esser un motor pro le cambiamento del cosas introducente in le conversationes parolas international;
2) divulgar (e studiar) interlingua per tote le medios: i.a., acquire libros, abona te a Panorama, audi RI e passa le parola a altere personas (interlingua es vivente!);
3) arrivar le plus lontan possibile: exi de 'casa' e cerca contactos secur pro establir un catena forte.
[Si tu non vole/pote sequer ille indicationes, totevia tu potera sempre supportar interlingua per scriber textos, publicar libros, donar alicun moneta e mesmo crear un organisation pro le diffusion e le inseniamento de interlingua].

Pro que le cammino sia plus agradabile a percurrer, multo nos gauderea poter contar super vostre opiniones.

[Emission de Radio Interlingua con le intervista facite a Sven Fank e Carlos Soreto e conducite per Thomas Breinstrup hic].

encontro nórdico

Ascolta interlingua e reguarda le film facite durante le passate incontro nordic de interlingua tenite in Svedia le passate mense de julio.



Pro un imagine plus grande e pro saper plus super le conferentia clicca hic.

sentenças francesas

- Multe parolas non prova sagessa.
- Bon servitor merita bon salario.
- Un sagio cambia de opinion, un stulto nunquam.
- Il es van instruer pisces como natar.
- Nemo es propheta in su proprie pais.
- Vetule apes non da melle.
- Qui cerca defectos vide nihil altere.
- Le fame es le optime cocinero.
- Parlar e facer son duo cosas differente.
- Mesmo le plus longe die debe finir.
- Exemplo es melior que consilio.
- Persistentia vince resistentia.
- Mesmo le sol ha maculas.
- Le mar accepta omne fluvios.

[Ric Berger, «Sententias francese», in Interlingua, the International Language [Collection pro Interlingua], 1972]

resolução nórdica

Le 4 quatro organisationes nordic de interlingua decideva, durante le 12nde incontro nordic de interlingua, tenite a Kalmar (28/30-07.2010), inviar un resolution a varie institutiones, educative e politic, con le scopo de fortificar le «comprension lingual nordic e international del scholares», decision que nos supporta e applaude. (Le version del documento, in interlingua, pote ser legite per cliccar hic).

On va attender (expectante) le responsas del autoritates nordic e sperar que illos sia positive; si un tal decision va in avante isto esserea le bon cammino (e un bon exemplo) que altere statos sequerea - un vice que le paises nordic, debite a lor statuto economic, politic e social, son un referentia e mesmo un modello que inspira multe altere paises.

Como isto essera possibile e qual directivas pedagogic e didactic on debera prender e sequer, le communicato non lo dice... benque, con le passate experientia in scholas svedese e con le competente activistas de interlingua in ille paises, illo sera certemente un question facile a resolver.

os dez mandamentos de berger

COMO PROPAGAR INTERLINGUA?

Nulle invention propaga se sin effortios e perseverantia. On ha torto de creder que interlingua essera cognite e usate sin le labor e le devotion de ancora multe pioneros. Que le lingua propagara se sol esserea troppo belle. Dunque nostre deber es clar. Ma, como laborar con le plus de efficacia? Ecce alicun consilios dictate per le experientia.

1. Primo ben studiar le lingua, su ressources, su grammatica e su vocabulario, non pro discoperir defectos de fabrication, nam le lingua era facite per speciali­stas qui cognosceva le linguistica melio que nos, ma pro usar un meraviliose instrumento de intercomprehens­ion pro le diverse populos del planeta.

Studiar anque le principios del altere linguas international pro poter discuter con lor adeptos si le occasion presenta se. Le question de un lingua universal evoca un massa de problemas ubi on non pote vider clar si on non ha alicun ideas general in re illos. Il es essential ­de cognoscer pro que le altere systemas concurrente son minus apte, lor adeptos non plus habente conscientia de illos a causa de un longe habitude.

2. Le conclusiones trahite de iste comparationes inter le diverse systemas debe tamen esser reservate a discussiones claudite, a litteras private, e non debe esser trompettate in le pressa neutre. Nam le pressa neutre evita attacco contra un partito o credo religiose pro non indisponer le lectores appertinente a iste partito criticate, o religion.

Dunque, exponente le problema del lingua international in ­un articulo destinate al pressa neutre, evita con cura parlar in re esperanto o altere lingua. On pote multo ben narrar le historia de interlingua sin facer allusion a altere projectos. Il ha sufficientemente a dicer super IALA,, su longe recercas, su sondages in le opinion public, super le avantages del naturalismo. Nulle necessitate criticar esperanto publicamente..

3. On cognosce le tactica usate desde un semi-seculo per le esperantistas: quando un jornal ha publicate un articulo disapprobante esperanto, si mesmo per un parola, illes informa per lor organos le «fidelulojn» invitante les scriber «amase» (= per amassamentos, per multitude) al redactor del jornal culpabile haber aperite su columnas al hereticos. Mesmo istes qui non ha legite le articulo scribe lor «indignation» al redactor!

On pote alora divinar le perplexitate de iste redactor, qui alora promitte se de non plus tractar un thema tanto controvertite e disputate. Tote le effecto del articulo pro interlingua es compromittite, illo que es justo le scopo visate del «fideluloj». Il es ver que le arma retorna se contra iste fideluloj, nam le redactor neutre non plus vole pois signalar «qualcunque lingua» international! Un belle resultato!

Isto non haberea evenite si le autor del articulo habeva e­vitate qualcunque mention al «KARA LINGVO»!

4. Un tactica melior esserea de responder in private al argumentos evocante esperanto, per litteras personal o circulares preparate in avantia (...). Iste documentos pote facer comprender al interessatos le differentias de conception inter esperanto e interlingua objectivemente, revelan­te a iste interessatos le opinion del linguistas de pro­fession, opiniones que naturalmente le esperantistas cura non publicar!

Ma, pro isto, on debe semper dar un adresse de se­cretariato interlingua, in le fin del articulo, o su proprie adresse. Un articulo es tosto oblidate; dunque, pro un effecto durabile il es necesse dar al lectores le possibilitate continuar a studiar le question.

5. Le principal qualitate de interlingua es que illo es immediatemente comprensibile a omne personas cultivate. On debe provar lo presto monstrante textos in iste lin­gua. Selige un texto secundo le publico del revista neu­tra. Si illo es un revista religiose, selige textos biblic; si illo es touristic, cita series de parolas, expressio­nes, conversationes usate in viages, etc. etc.

In fin, si le jornal adressa se a un vaste publico non specialisate, selige phrases de uso currente, per exem­plo proverbios que le lectores habera placer de recog­noscer sub le vestimentos de interlingua.

On sape que esperanto usa litteras introvabile in le imprimerias e, a causa de isto, il es impossibile citar un texto, forsan expressiones, in qualcunque jornal neutre. in Interlingua iste inconvenientia non existe e on debe profitar de iste differentia

6. Un nove interessato es rarmente convincite del pri­me colpo (memora vostre proprie caso in le comencio!) Il es necesse de revenir a le, incoragiar le durante un certe tempore. Un proverbio popular dice que on debe ferir plure colpos de martello pro infundar un clavo. Similemente pro le argumentos. Un bon dose de perseve­rantia es indispensabile pro facer un adepto convincite!

7. Tamen non perde vostre tempore e pena a converter le personas indifferente o hostil. Le mundo es immense e altere numerose adeptos futur attende vos, con le quales vos habera plus de successo. Essaya alicubi.

E justo pro poter recomenciar alicubi, conserva plure copias de vostre articulo. Sovente anque le redac­tores non insere un articulo, e tamen non reinvia lo re­tro a su autor. In prevision de iste eventualitate il es prudente haber copias de su prosa que on invia a un al­tere jornal post un certe tempore, nam le prime copia pote inter tempore parer e alora le secunde publication esserea mal appreciate!

In le dominio del propaganda on debe semper tentar su chance ubique on pote, como un bon commerciante desiran­te augmentar su clientela. Le successo non veni toto sol, non oblida lo.

8. On auxilia nos semper quando on invia nos un nove traduction, in un lingua national, de un articulo propagative. In iste caso le articulo de nove traducite es repro­ducite in 50-100 exemplares inviate gratuitemente al tra­ductor pro su propaganda.

9. Semper insister sur le facto que interlingua non be­sonia (como esperanto) esser apprendite pro esser com­prendite. On lege e audi lo ab le prime vice.

10. Non crede que le propaganda es un deber del altere personas plus que le vostre. Omnes debe auxiliar. Un idea, mesmo le optime, non expande se sin longe effortios. Mesmo le religion christian besoniava le abnegation del apostolos in le antiquitate, e illo del monachos in le medievo pro progressar. Sin illes nos esserea ancora in invocar Jupiter e omne deos del Olympo. Ancora hodie existe missionarios in omne pagan paises. Nos son le mis­sionarios del interlinguistica.


[Ric Berger, «Como propagar interlingua?», in Interlingua, the international language (Collection pro Interlingua), 1972]

paisagem draconiana

DRACONES

Dracones que vomi fumo,
dracones que vomi gas,
tonnas de veneno,
nubes que le aere non disface.

Dracones con voce de sirenas,
dracones que infecta le aere,
dracones que occide le homines
cruelmente, lentemente.

Le homines ha create dracones;
ille planta dracones die a die;
ille face nascer lo que occide le
in iste dolorose asphyxia.

Le dracones multiplica se...
Vide le gorgas del bestias!...
Le fabricas vomi fumo,
le primaveras jam non nasce.

[Jonas Negalha, «Dracones», in Lingua e Vita nº 90, p.10]

do silêncio à crítica

Si lo que tu va dicer non es plus belle que le silentio, alora non lo dice.   Proverbio arabe

Informa te ante de criticar,
e reflecte ben ante de reprochar.
Ante de responder, ascolta attentemente.  
Le Sapientia de Jesus Ben Sirach (11:7,8)

La patientia es un arbore de radice amar, ma de fructos multo dulce.   Proverbio perse

In se ipse nihil es bon o mal; toto depende de (illo) que on pensa.   Hamlet

branca flor

LE FLOR BLANC

Illes ha occidite le flores.
Illes ha occidite omne flores.
Un tyrano cruel,
un Herode del botanica,
ha decidite occider omne flores.
Il non pote exister plus flores in iste mundo.

Sed il existe un parve flor
que renasce
post cata vice que mori.
Illo es un flor parve,
sed cata die que renasce
illo es minus parve.
E illo multiplica se:
plure flores nasce
ab le sanguine del flor que mori.

Io cognosce iste flor.
Illo ha accompaniate me semper,
in le aere libere,
intra quatro muros,
in omne locos...

Illo non es un flor rubie como sanguine.
Illo es un flor blanc.
Illo es un flor de pace.

Io cognosce lo:
illo es le flor del futuro.

[Jonas Negalha, «Le flor blanc», in Lingua e Vita, 59.4, p. 4]

valores: permanência e/ou mudança

In un del libros per Paul Watzlawick veni un curiose exemplo que le anthropologo G. Bateson colligeva in un de su obras e que ille ascoltava ab le habitantes de un tribo de un region costari del Nove Guinea – le quales usava scalias como valuta pro pagar le parve compras quotidian, e petras taliate in forma symbolic [de spiral, forsan] pro le compras plus importante. Illes contava super le maniera spontanee pro cambiar valores que va ultra le conceptos del mentalitate e «intelligentsia» moderne, a saper, le ethica e le fraternitate. Le anthropologo, alora, scribeva le narration del relativitate del valor/es que le humanos attribue al cosas material, nonobstante le indigenas illes ipse facer anque le distinction inter le valores de duo cosas non similar (como es «natural»). Totevia, lo que iste testimonio monstra es le indifferentia «salutar» que ha le habitantes de un del tribos concernente le accumulation de effectos material – in opposition al stadio mental del mundo moderne, ubi le sol valor que pare haber 'valor', le moneta (de cambio), genera alienation (e dissolution in le ordine natura del cosas) e adoration al deo del ultime ritual... Tamen le infantes occidental, a generalmente parlar, pare haber un relation plus o minus salutar con le «vil metallo»...   Scribe Watzlawick, Weakland & Fisch:

Per exemplo, le realitate de un billet de banca non reside, in prime loco, in le facto que illo es un morsello de forma quadrangular con certe marcas [symbolic], ma plus tosto in le convention interpersonal [e intergruppal] secundo le qual le billet debe haber un certe valor. ([...]) Un die, quando [le elementos de un del tribos] transportava un de tal petras ab un ad altere village super le estuario de un fluvio, le barca se inverteva e le «moneta» dispareva pro sempre in le lecto del fluvio. Como le duo partes interveniente reguardava lo que occurreva [- al minus tacitemente illes videva que habeva occurrite alco que impediva le cambio normal de succeder -], on ha continuate usar le petra como moneta legal in un grande numero de transactiones ben que, per parlar strictemente, le realitate del valuta solmente continuava exister in le spirito de un importante gruppo de personas.

[Paul Watzlawick et al., «L'art de trouver un nouveau cadre», in Changements : paradoxes e psychothérapie,  1981, p. 117.
Imagine (re)trovate sur le rete.]

xadrez

Le chacos es como un belle amante al qual nos sempre retorna mesmo in despecto del plure vices que nos es repudiate. Bent Larsen

Le chacos es un joco fascinante que ha attrahite multe personas debite a su beltate e al defia que illo face a duo personas qui vole per lor capacitates tactic e strategic vincer le un le altere.

Alicun annos retro io esseva un jocator active e ha scribite alicun reflexiones re iste meraviliose joco que, secundo Montaigne, es 'multo' scientia pro esser un joco e 'multo' joco pro esser un scientia. Ecce los qui ora traducite in interlingua.

– Le resultato de un partita de chacos comencia con le movimento del prime pecia.
– Necun campion es imbattibile.
– Philidor diceva que le pedones son le anima del joco e io adde que su spirito es le rege e le corpore le resto del pecias.
– Si tu vole ganiar un partita, alora vince lo!
– Pro arrivar a esser un campion uno debe vincer le plus forte.
– Monstra me como tu joca e io te dicera qui tu es.
– In le centro sta le poter.
– Pensa sempre que tu potera vincer tu adversario e forsan un die isto potera devenir realitate.
– Jocar chacos es le arte de movimentar le pecias per le mente.
– Es preferibile perder un pecia que perder le partita.
– Spatio, tempore e material: le tres variabiles que da valor a un incognita.
– Sempre que tu adversario te offere un pecia tu debe diffider te del dono.
– Offere un pecia solmente quando isto potera apportar te alicun avantage.
– Le melior maniera de defender tu rege es attaccar le adversario de un maniera secur.
– Anque le campiones perde.
– «Le melior defensa es le attacco». Attacca fortemente, ma nunquam neglige le defensa.
– Lege, lege, relege, practica e tu vincera.
– Le tempore es multo importante: profita ben de illo.
– Il vale plus un forte pedon que un forte pecia blocate.
– In le final le rege es un general qui lucta al latere de su truppas.
– Le pecias son movimentate per le manos ma es le capite que los commanda.
– «In le centro sta le virtute»; pro isto, tu debe cercar lo ubi illo es.
– Le rege pote nihil si ille non ha le adjuta de su homines.
– Le promotion de un simplice pedon pote esser un grande victoria.
– Pedon «passate» es pedon «coronate».
– Le rege non pote matar.
– Tote le pecias pote matar salvo le rege.
– Le melior movimento es illo que duce al victoria.
– Solmente sacrifica un pecia si isto te pote ducer al victoria.
– Nunquam sacrifica un pecia in van.

ideais...

CRUCIADA

Que es le vita de ille qui non es dedicate a un causa plus grande que ille mesme? Un vita sin causa non vale le pena de esser vivite.

Mi oncle esseva apiario in corpore e anima. Ille trovava felicitate in nutrir su apes con sucro. Ille esseva un bon e dedicate apiario.

Mi granpatre – le patre de mi matre – viveva in dedication al causa de re-attachar le mense al luna e liberar lo ab le tyrannia del anno solar.

Mi granpatre e mi oncle ha morite. Le un me lassava un bibliotheca de almanaches con multiple correctiones manuscripte. Le altere lassava su apes al orphanato de su village natal e nihil a me. Sed in mi sanguine – innate o transferite – io porta le mesme desiro como ille duo consanguineos mie a trovar un causa que pote facer le vita valer le pena de esser vivite. Illo es un desiro urgente que me perseque die e nocte e attinge su fin solmente in rar rêveries impractic.

Un tal es le cruciada de spaghetti e macaroni. In illo io lucta con dedicate militantia a dar al humanitate le grande novitate de un typo de spaghetti con perforationes tubular. Non dicer que tales jam existe sub le nomine de macaroni, nam un secunde parte de mi cruciada es obstruer le passages interne de macaroni e render los solide.

Il es ver, post soniar iste sonio, il es semper un pauco riscose commandar macaroni o spaghetti al restaurante, proque on semper apporta le un quando io vole le altere e le altere quando io vole le un. Sed isto es un parve precio a pagar pro le felicitate que resulta del dedication a un grande ideal.

[Alexander Gode, «Cruciada», in Un Dozena de Breve Contos, 1975, p. 33]

sopa de letras

[Illustration per Ric Berger]

é a hora!

LE HORA DE INTERLINGUA

On demanda nos le rationes pro le quales nos propaga Interlingua in vice de Esperanto, que tamen es ancora le systema le plus cognite in le mundo, e que nos ha del resto longo practicate olim.
Un comparation inter Esperanto e Interlingua esserea injuste si on oblida le facto que Esperanto es propagate desde 80 annos, desde 1887, durante que Interlingua es multo juvene, apena 18 annos [in 1973]. Ma in le historia del inventiones le plus grande ancianitate finalmente non es un avantage. Al contrario. Nam le victor es semper le plus apte, le plus perfectionate, e non le plus...vetule!

IN LE ULTIME SEMI SECULO, 3 GRANDE ORGANISATIONES INTERNATIONAL SOLMENTE HA EXAMINATE LE PROBLEMA DE UN LINGUA AUXILIAR E HA INTERPRENDITE UN JUDICIO PRO UN ADOPTION DE UN SYSTEMA.
ECCE LE RESULTATOS PUBLICATE:

1) In 1922 le Societate del Nationes ha nominate un Commission presidite del litterator suisse Gonzague de Reynold. Iste commission ha declarate «Esperanto causa e effecto de decadentia intellectual», e consiliate le adoption de un Latino medieval, dunque simplificate. Pois le assemblea del Societate del Nationes ha refusate de adoptar Esperanto, malgrado le repetite sollicitationes de su adeptos;

2) In 1924 era create le International Auxiliary Language Association (IALA) pro solver le problema scientificamente, per le collaboration pagate del linguistas. Costo del interprisa: 3,5 milliones de francos suisse! Scopo: seliger o elaborar un lingua international. De novo intense sollicitationes del Esperantistas e Idistas, ma de novo sin effecto sur le linguistas qui, post haber removite Esperanto e Ido judicate troppo artificial, comencia elaborar un lingua partiente del linguas natural. De facto il existe jam circa 10 000 parolas international natural. Nulle necessitate de deformar los o de reimplaciar los per parolas fabricate. Del longe recercas del linguistas ha resultate INTERLINGUA, que era publicate in 1951.

3) In 1967, le potente organisation international ISO (International Standardizing Organization), que habeva usate usque alora Esperanto, adopta Interlingua como base de su dictionarios in le diverge brancas del technica e del industria; le vocabulario elaborate per le linguistas de IALA, sia le IED.
Post iste tres judicios il es evidentemente inutile voler ancora imponer Esperanto create per un oculista de 27 annos, illo que explica le insufficientia del lingua. Desde un semi seculo le tendentia verso un lingua naturalistic es semper plus forte, e Esperanto es hodie ultrapassate.
Il esserea insensate voler ager a contra currente: le sol chance pro un lingua international esser adoptate officialmente reside in su aspecto natural, nam le aspecto de lingua fabricate repugna al publico, e ancora plus al intellectuales.

INTERLINGUA
... que hodie attrahe le attention es un lingua belle, harmoniose, multo proxime a Italiano, le lingua del artes e del musica, le lingua que, in le radio, le auditores comprende le melio.
Interlingua es exempte de omne complicationes inutile, iste complicationes que rende Esperanto tanto difficile a apprender e a parlar e a scriber (litteras circumflexe, accusativo, triple participios active e passive, etc.).
Interlingua demonstra que un lingua international pote multo ben functionar sin le infernal difficultates de Esperanto o de Ido, le quales fini per discoragiar le adeptos e alontanar les del idea mesme de un lingua international.
Il es urgente de monstrar al publico que il existe un solution plus moderne, e plus agradabile a omnes, pro que plus natural, un lingua que on comprende presto, sin studio anterior: Interlingua.

Le presente appello es justo scribite in iste lingua. Vos constata que vos ha perfecte comprendite sin dictionario e sin grammatica. Interlingua es dunque un lingua que on comprende a prime vista.

[Ric Berger, «Le hora de interlingua», in Esperanto o, ou, or, oder Interlingua [Collection pro Interlingua], 1972]

jes, ni povas

Actualmente, le destino del mundo depende, 
in prime loco, del statistas e,
in secunde loco, del interpretes.

Trygve Halvdan Lie (1896-1968)

Apprender linguas es cultura.
Saper Interlingua es evolution. (UBI)

In iste momento historic in le qual nos vive, le mundo – ancora in su phase de disveloppamento infantil – suffre grande cambios a varie nivellos.

Le dirigentes politic vole nettar le errores del passato e propone nove ideas e attitudes pro ultrapassar iste satu quo – que se installava a pauco e pauco, al mesura que le grande potentias economic ganiava le ascendente super populos minus fortunate. Isto situation continua hodie a ser ancora un realitate, benque le discursos del politicos es cambiante un pauco ante le menacias de un periculo evidente pro le tote humanitate. Le injustitia social continua a altiar e ora, como in le passato, son sempre le plus infortunate qui paga le consequentias de politicas que, il pare, non ha altere scopo que le ganio material e le suprematia del statos que los applica.

Un de ille cambios occurreva durante le ultime campania electoral in le Statos Unite de America ubi, per le prime vice, un candidato habeva su materiales electoral (in papiro e in video) traducite in un lingua auxiliar – esperanto. Ultra isto, Barack Obama promitteva le introduction de esperanto in le scholas primari american como secunde lingua lo que va, eventualmente, occurrer in le proxime anno scholar. Isto, a realisar se, essera un evenimento nunquam viste antea e face con le diffusion de interlingua deveni plus difficile a nivello official in altere paises – un vice que le gentes (e le élites) seque lo que ja sta establite, copiante le modellos ab alteres. Per altere latere isto pote esser tamben un stimulo, e un exemplo, pro que le personas responsabile del diffusion de interlingua prende conscientia que iste momento es crucial pro establir communication con responsabiles politic in Europa – viste que, infelicemente, il pare que le «battalia» in le SUA ja es perdite... (o forsan no!).

In mi opinion Obama va committer un error an ille va introducer esperanto – un lingua «mechanistic» – in le scholas de su pais per preterir altere alternativas (esque ille sape que il existe un option plus forte?) como interlingua – un lingua vivente e con un plus grande radio de influentia in le tote mundo –, un lingua que parla con le personas... qui lo parla.

Como scribeva Novalis «nostre linguage o es mechanic, o atomistic o dynamic». Ma «le genuin linguage [...] debe esser, totevia, organicamente vive», e io demanda: esque le organismo que promove interlingua es sufficientemente vive (e con ideas clar) pro inverter ille tendentia ja comenciate per Barack Obama in le SUA?

Al fin, si on pote dicer que «omne lingua es un templo ubi es celate le anima del persona qui parla» (Oliver Wendell Holmes), alora vamos monstrar al mundo le spirito del lingua universal per reconstruer le templo mythic que alberga le presente humanitate!

estratégias...

Pro illes qui son passionate de jocos strategic ora il ha le possibilitate de jocar FreeCol integremente in interlingua, gratias al traduction facite per Martijn Dekker, vice secretario del UMI e cognoscite, i.a., per su traduction de Wikipedia.

Le aventura ha loco in le anno 1492, le data del final del «Reconquista» con le cadita del califato in Iberia e tamben del discoperta del si-appellate Nove Mundo, le region ubi le jocatores debera crear un nation independente – parlante interlingua, bien sûr :).

Vos pote discargar le joco per cliccar qui. Inspira vos con le musica ab Vangelis (1492, Conquesta del Paradiso) e avante!

o rei do (seu) mundo

Le rege del mundo

Descendente de avion con su throno plicante e su corona portative, Sr. Tomlinson de Nove York sacrava se rege de Polonia super le aeroporto de Varsovia. Simple habitude: ille sacra se rege de omne paises ubi ille passa, e, soverano hodie de 62 nationes, ille spera annexar ancora 39. Un psychiatro qui habeva le occasion de examinar le in Rio, considera le como perfectemente inoffensive; ma iste diagnostica es subjecte a caution, nam illo emana de un homine qui veniva de esser nominate grande camerero del dicite rege.

[Ric Berger, «Le Rege del Mundo», in Collection pro Interlingua, 1971]

solidariedade

Lo que concerne un mus

Un mus mirava per le apertura de su parve casa in le pariete del ferma e videva que le agricola e su sposa aperiva un pacco. "Que alimentos continera le pacco?" Ma le mus esseva devastate in trovar que le contento esseva un trappa pro muses.
Rapidemente facente un retraite strategic al stabulo, ille curreva critante un alarma: "Il ha un trappa-muses in le ferma! Il ha un trappa-muses in le ferma!"
Le gallina cluccava e grattava le solo con su pedes, elevava su capite e diceva al mus: "Sr. Mus, io vos pote dicer que isto es forsan un importante occasion pro vos, ma illo non es de consequentia pro me, io non pote considerar importante pro me un tal cosa."
Le mus, se tornava al porco e le diceva sin minus excitation que anteriormente: "Il ha un trappa-muses in le ferma! Il ha un trappa-muses in le ferma!" Le porco sympathisava con ille ma diceva al mus: "Io lo senti multo, Sr. Mus, ma io pote facer necun cosa. Ma io assecura a vos, Sr. Mus que io vos recordara in mi preces".
Alora le mus se tornava al vacca. Illa diceva "Eheu, Sr. Mus, io es certemente multo triste pro vos, ma vermente isto non me concerne tanto a causa de que io es un vacca e il non ha un trappa-vaccas in le ferma!"
Assi que le mus retornava al casa del ferma, totalmente deprimite. In le mesme nocte le echo de un sono viagiava per le ferma. Le sono esseva como illo quando un trappa-muses trappa su victima. Le sposa del agricola vadeva rapidemente pro vider lo que esseva trappate. In le obscuritate illa non poteva vider que il esseva un parve serpente que explorava per le ferma. Le serpente, de reflexo, surprendite, mordeva le gamba del sposa del agricola.
Le agricola prendeva su sposa al hospital assi tosto como possibile e illa retornava al ferma con un febre. Ora totes sape que le melior remedio pro un febre es le suppa de gallina, assi que le agricola occideva le gallina e faceva suppa pro su sposa.
Ma le maladia del sposa continuava assi que amicos e vicinos veniva visitar la. Pro dar a mangiar a tante visitantes le agricola occideva le porco. Ma le sposa del agricola non se recuperava, e moriva. Si, illa moriva e tantes veniva al servicio funerari que le agricola se videva fortiate provider pro le condolentes. E assi ille occideva le vacca pro haber bastante carne pro tote illes.
Alora, le proxime vice que vos audi que qualcuno ha qualque problema, pensa que illo importara a vos, recordante que quandocunque uno de nos es menaciate, recorda que quando un altere es menaciate forsan vos essera affectate, quando uno es menaciate omne nos curre le risco, per extension.

[Fabula ab un autor anonyme, traducite per Jay Bowks]

anedotas filosóficas

Le popularitate del qual gaudeva le conto «Candide» se explica gratias al facto que le mentalitate francese habeva facite un salto ab le fanatismo militante que habeva massacrate le huguenotes al hostilitate glacial del encyclopedistas La Metrie, Helvétius, Holbach e Diderot in lor attaccos acerbe contra le religion ancestral. Diderot e d'Alembert propaga le ideas materialistic per le Encyclopedia, que appare in volumines inter 1752 e 1772. Isto es le seculo del ration, que va esser revolutionate per J.-J. Rousseau.

Stimulate del Encyclopedia, Voltaire crea su proprie encyclopedia, Le Dictionario Philosophic, le plus placente e brillante inter su obras, salvo le contos philosophic.

Iste ideas novator incontrava un forte resistentia del parte del classes privilegiate. In Helvetia on ha interdicite in le mesme tempore le libro de Helvétius, In re le Spirito, e Le Virgine de Voltaire. Ha restate celebre le reporto de un magistrato verso le Senato de Basilea: «Io non ha trovate in le tote canton ni Spirito e ni Virgine».

[Toma Macovei, «Le Encyclopedia e le Dictionario Philosophic», in Le Vita Anecdotic del Homines Illustre, 1988, p. 27.]

comunicação internacional

Un del prime libros que io legeva super le diffusion de interlingua esseva Communication International, per Thomas Breinstrup – le cognoscite redactor de Panorama.
In iste opusculo ille parla del beneficios, pro omnes, de exister un lingua universal, post un breve incursion in le historia lingual del humanitate. Su maniera correcte de scriber e le objectivate con le qual ille describe le actual confusion lingual es un prova del importantia de un tal utensile pro le communication international e, al mesme tempore, un testimonio vive de como on pote communicar sin barrieras per utilisar interlingua.
Ecce un excerpto scribite in un stilo simplice e captivante.

Il non es necessari esser experto pro saper qual avantage il es haber un lingua international, le secunde lingua pro omnes, e quante tempore on sparnia per non usar traductiones tote le tempore.
Usar septe-octo linguas totevia non es juste; qualque nationes e populos es favorisate in iste modo, proque le delegatos ab iste paises ha le lingua official como lingua maternal, e le delegatos ab le altere nationes e paises usa le lingua como secunde lingua, e pro isto illes ha un minus grande cognoscentia de su vocabulario. Le delegato con le lingua como secunde lingua forsan non pote exprimer se in un conversation o discussion proque ille non sape le parolas a usar in le connexion actual. Isto da al persona con le lingua como lingua maternal un avantage grandissime, proque ille alora es le conductor del conversation.
Isto nunquam essera le caso, si on usa le lingua universal, nostre interlingua, proque nulle personas lo usa como lingua maternal - illo al contrario es le secunde lingua pro omne le delegatos, e nulle de istes es favorisate ma pote conversar e discuter sub conditiones identic; ambe partes ha le possibilitate esser le conductor de un parte del conversation, usque le altere assume le position.
Isto va evitar multe discussiones violente re le uso de linguas official, proque le problema non plus existe – omnes usa le secunde lingua, e iste facto facera pace e conditiones pacific a congressos, conferentias, etc., e on ha le tempore pro solver le multe plus importante problemas hodierne, nunc quando omnes comprende le un le alteres directemente.
Assi a congressos e conferentias, ma traductiones de libros anque es un cosa importante.
[...]
On vide qual importante position le traductores ha hodie. Illes es responsabile de diffunder le cognoscentia del altere paises in lor pais natal per traducer manuales, romances, articulos in periodicos, etc., etc.
Ma si on debeva haber un profunde cognoscentia de omne le paises e libros, isto devenirea multo costose – e de plus certo impossibile! Cata libro deberea esser traducite in 3000 differente linguas; Solmente post isto omnes poterea leger de altere paises, lor population, etc.
Alora, como on da le cognoscentia a omnes? Isto sona completemente impossibile!? No, no! Isto certo non es impossibile; isto justo es le causa pro que nos ha interlingua - hic nos pote monstrar le utilitate de un lingua international, mundial e universal. Isto es nostre chance! Multe homines crede que il es impossibile que il existe un tal meravilia de un lingua, comprensibile pro omnes, un lingua per le qual il es possibile contactar homines ab le tote Terra. Ma vos in iste momento vide le clar manifestation que il existe un tal instrumento, que il non solmente es un idea bon o un pensata brillante, ma que il es le realitate - nos ha succedite trovar le solution del problema lingual, le ponte trans le riviera del confusion de linguas – a saper interlingua, le instrumento moderne de communication international. E quando on scribe su libro(s), periodico(s), quaderno(s) in iste lingua, on pote esser secur, que on nunc ha facite su labor international, e que le obra nunc pote esser legite per gente ab un qualcunque pais o nation non importa qual lingua illes ha como lingua maternal. Omnes ha le possibilitate informar se re vostre labor e obra(s); vos ha facite le resultatos universal!
[...]
E quanto plus de homines supporta le diffusion de nostre interlingua, tanto plus nos pote facer pro attinger a nostre scopo, facer omnes usar interlingua como lingua de communication international.

[Thomas Breinstrup, Communication International, 1982, pp. 7-9]

a grande questão

LE LABYRINTHO DEL LINGUAS
Durante que in le Americas tres linguas (anglese, espaniol e portugese) divide un grande continente, pro Europa le multiplicitate de linguas constitue un ver calamitate. Plus que 120 idiomas (non habente in conto le dialectos) son parlate in le continente europee, del quales 37 ha plus que un million de parlantes.

Iste multiplicitate entrava continuemente le relationes intellectual, artistic e commercial inter le diverse populos e face que le juvenes sacrifica lor annos de juventute per studiar linguas estranier arrivante troppo pauco de illes a maestrar los correctemente in lor formas scripte e parlate.

Pro que le ideas circula inter paises que parla differente linguas es necessari attender le costose traductiones renunciante los, sovente, debite a lor non rentabilitate in le linguas national.

Ecce le graphico mostrante le influentia del major linguas occidental sur le resto del mundo.

Si on reguarda ben pro iste realitate, on potera vider le prime ponte, consistente del principal linguas europee (le sphera anglo-romance), pro attinger un importante numero de personas qui facilemente pote apprender interlingua dum su matrice es formate ab lor hereditage commun.

Le cammino pro arrivar al centro de iste labyrintho lingual esseva discoperite multo tempore retro, benque le varie interesses – economic e lobbyistic – ha impedite (usque ora) le adoption de un lingua pro le communicationes inter le varie institutiones international e, assi, solver iste problema.

Le secunde ponte que on potera construer pro arrivar a tote le mundo, benque un pauco plus complicate, ja ha le bases de su fundation in le russo (un del linguas fonte de interlingua), per un latere, e per le altere latere in le internationalitate de parolas asiatic como karma, tofu o dojo le quales ja ha entrate in tote le lexicos del linguas europee.

Claro que isto es un vision (remote) de lo que probabilemente va occurrer de hic a alicun distante tempore in le eternitate (verso le stato anterior a Babel) e, dunque, (ancora) un utopia... Pro que isto deveni un realitate futur il es necessari que omnes qui vole un mundo plus juste e fraternal practica e diffunde interlingua per le diverse medios disponibile: conferentias, incontros, creation de materiales didactic e ludic, etc., etc.

Il importa sublinear que io defende le studio de(l) linguas national («mi patria es le lingua portugese...») e tamben que in mi opinion il ha cosas plus importante a resolver a nivello international que haber un sol lingua pro tote le humanitate – benque io pensa que le curso natural del historia futur seque in le direction del centro de iste labyrintho in le qual vive le mundo moderne... A cata capite su senso, ma lo que es vermente importante es que, hic et nunc, cata uno supporta e «vive» interlingua de accordo con su ideal...

[Inspirate in un articulo, illustrate e illustrative, per Ric Berger («Le question de un lingua universal») publicate in su Collection pro Interlingua, 1971]

etnonutrição (julho)

Ecce alicun curiositates super usos e habitos etnonutritional que on sole commemorar in le mense de julio.

In Tomar, le antique capital del cavalleros templar, on celebra cata duo annos durante le prime duo septimanas de iste mense le si-nominate «Festa dos Tabuleiros» (corbettas). Le puncto alte del celebration consiste de un procession ubi juvenas porta «tabuleiros» a lor capites decorate con flores. Le parada se termina con le benediction del panes e altere attractiones folkloric como dansas popular e «touradas». Le pan, un vice benedicte, es guardate pro le veniente anno como medio pro parar maladias.

Le urbe piscatori Pictou, in Nova Scotia, es le sito ubi annualmente occurre le Carneval del Homaros. Iste evento ha loco durante quatro dies in le initio del mense e comenciava in le anno 1934; ultra le degustation de homaros le participantes pote participar in cursas de barcas e altere divertimentos e concursos con homaros, terminante se le festa con ballos e dansas.

Quando in le 14 de julio 1789 le populo de Paris marchava sur le prision «la Bastille» (symbolo del oppressive monarchia francese), illo dava le prime passos pro le fundation del republica. Hodie in le Die del Bastille on commemora le independentia e le revolution francese con paradas militar, foco de artificio e con assatis de alimentos e bibitas.

Le japoneses celebra cata anno durante alicun dies del duo ultime septimanas de julio (in le calendario lunar; in le calendario solar iste evento ha loco in augusto) le Festival «Obon» (o «Bon») – ab le parola japonese pro intense dolor: Urabon-e – periodo in le qual, secundo le tradition buddhista, le spiritos ancestral visita le casas cata estate. Le vivos offere preces al e guarda placias pro le mortos al tabula. In ancian tempores on soleva dansar pro parar le spiritos malefic ultra componer poemas (modernemente substituite per «karaoke») e le juvenas, cognoscite como «maritas Bon», era disputate al lotteria pro esser companiones temporari durante le festivitate.

Inter le seminoles le nove recolta era celebrate con le dansa del mais verde in iste die festive in julio. Traditionalmente le casas era mundate, le foco del focar extinguite e reaccendite ab un foco central (communitari), le homines era purgate e baniate, comenciante alora le «mais verde». Isto era le periodo pro regratiamentos, renovation e pardonos in preparar le comencio del nove anno. Actualmente in ille die feriate le homines jejuna durante 24 horas e il ha un dansa, le dansa del action de gratias pro le messe, e un festa communitari.

[Imagines ab le interrete]

mostrengos

MONSTROS

-----------------Jonas Negalha

An sera homines les qui prefere
de destruer le humanitate
que de emancipar le gentes?

Homines les qui risca
le toto, lor proprie vita,
a fin que non perder lor lucro?

Homines les qui poterea
fruer le pace, benesser sin odio,
ma desira le dominio del mundo?

Homines qui concupisce
le morte a totos, in loco
de pan e libertate a totos?

[In Cuneate tu es a mi mar, per Sven Collberg, 1975, p. 24]

livros...

LE LIBROS IN LE ANTIQUITATE

Certe autores mentiona libros grec scribite sur tabulettas de plumbo e sur bandas de corio. Ma isto era certe exceptiones. In un epocha anterior a Herodote, e durante plure seculos post, le libros era scribite supertoto sur le membranas del stirpe de un planta cyperassee analoge al juncos, le papyrus, que cresceva in Egypto, e causava un commercio importante.

Le modo de fabrication del libros sembla haber essite identic in Grecia e in le mundo roman. Bandas de papyrus era molliate e pressate insimul, de maniera a formar folios (plagulae) de qualitates e grandor diverse. Un columna de scriptura era scribite generalmente sur lineas traciate con le regula in le interior de un rectangulo anque traciate, sur un sol latere del folio, pois le folios era jungite insimul con colla.

In le epocha de Pline, on comprava le plus sovente un rolo de folios tote collate. Il non es probabile que obras assi voluminose como iste de Thucydide o Homero ha un vice essite reunite sur un sol rolo, del qual le longor haberea attingite 8,5 metros, ma nos possede papyruses egyptian que ha quasi 45 metros de longor.

[In Collection Pro Interlingua, per Ric Berger, 1971]

... e leituras

CATA ETATE HA SU MANIERA DE LEGER

In un ancian revista francese, «Le Magasin pittoresque» de justo ante un seculo, del anno 1869, nos ha retrovate un composition representante le differente manieras de leger secundo su etate, reunite in un sol pagina. Excepte le costumes, il sembla que iste maniera no ha multo cambiate. Le natura human es semper le mesme de seculo a seculo.

Le designator in facto representa 5 copulas, del infantia al vetulessa. Presso le infantes obligate de leger proque illes son scholares le filietta sol es inclinate sur su libro a fin de ben studiar su lectiones, con conscientia. Quanto a su fratre sedite vis-a-vis, ille talia un baston, operation plus interessante que le lectura.

In le etage inferior le adolescente ha devenite plus seriose: con ardor ille assimila su libros, durante que le juvena face duo cosas in mesme tempore: tricotar e leger.

In le medial etage, duo adultes son maritate: le matre lassa escappar su libro pro premer su baby, durante que vis-a-vis le patre, oblidante anque su jornal, reguarda son juvene infante con teneressa.

Vinti annos ha de nove passate. Le infantes ha devenite grande, ma lor oculos ha devenite plus debile: le matre sembla esser ora myope. Le patre, qui ha perdite le major parte de su capillos, debe al contrario leger de foras a causa de su presbytia.

Ancora vinti annos de plus: le copula non plus habe le corage de leger longe tempore. Ambes ha abandonate lor lectura pro somnoler coram un foco de camino, al qual illes calenta se.

Iste cinque scenas monstra un observation scrupulosemente exacte: es le vita mesme que es notate fidelmente, sin detalios superflue. On pote mesme remarcar que le simultaneitate de iste scenas non es inventate, nam, olim, in multe familias, un hora special era sovente consecrate al lectura, quam altere horas era consecrate al repastos o al visitas.

Cata membro del familia retirava se in un camera pro leger durante un tote hora.
Iste costume es hodie abandonate; non proque on lege minus que in antea; al contrario on lege multo plus quando on ha tempore, individualmente cata uno a su hora, e principalmente jornales e revistas, minus libros, excepte quando on es in vacantias ubi le jornales non seque semper!

Con justessa on ha nominate le lectura un «conversation con le honeste homines del passate seculos». Ma nostre ancestres ha legate nos duo species de libros: libros distractive como romances e pecias de theatro; e libros de erudition como obras historic e scientific. De isto duo species de lecturas: le placer-lectura e le labor-lectura. Concernente le prime il non es necesse dar consilios: on lege pro su placer, como on vole e quando on vole. Minus phantasial es le labor-lectura super le qual le scriptor francese André Maurois ha scribite le sequente judiciose lineas:

«Le labor-lectura es iste del homine qui, in un libro, cerca tal definite cognoscentias, materias que ille besonia pro appoiar o completar in su spirito un construction del qual ille percipe le grande lineas. Le labor-lectura debe esser facite, excepte si le lector possede un exceptional memoria, con le penna o le graphite in mano.

Il es van de leger si on condemna se a releger le totalitate, cata vice quando on desira revenir a un puncto. Quando io mesme lege un libro de documentario in un labor-lectura, io semper indica sur le prime o sur le ultime pagina alicun parolas indicante le objecto tractate, pois sub cata parola le cifras de paginas continente le passo interessante. Isto dispensa me de releger le libro completemente.»

[In Collection Pro Interlingua, per Ric Berger, 1971]

sabedoria chinesa

Catto nigre o catto blanc:
si illo pote attrappar le mures,
illo es un bon catto.
Deng Xiaoping

  Como le tempore, su fortuna pote cambiar se ante le vespere.

Luu Mengzheng (Dynastia Song)

[In Lingua e Vita, Nº 125, januario/april 2009, p. 8]

provérbios

In 1971 Ric Berger publicava in le fasciculo «Lecturas Illustrate in Interlingua», de su monumental obra intitulate Collection pro Interlingua, un lista de proverbios traducite ab espaniol per le polaco K. Gebarski. Ecce qui un selection de ille lista:

– Mente san in corpore san. (Mens sana in corpore sano)
– Multe nive in le campos, multe tritico in le granarios.
– Nulle fumo sin foco. (Não há fumo sem fogo)
– Multe sape le ratto, sed plus le catto.
– Nihil es nove sub le sol. (Nihil nove sub sole)
– Natar como un petra. ([Saber] Nadar como um prego]
– Nemo escappa a su destino. (Ninguém escapa ao destino)
– Nemo es propheta in su terra. (Ninguém é profeta na sua terra)
– Non omne veritates son bon a dicer.
– Parolas de sancto e ungues de catto.
– Pro le occasiones nos habe le amicos. (Os amigos são para as ocasiões)
– Can que latra non  morde. (Cão que ladra não morde)
– Proponer non es offender. (Perguntar não ofende)
– Qui ben comencia, ben termina.
– Qui ben vole a Petro, non face mal a su can.
– Qui ha bon vicino, ha bon matino.
– Qui toto lo vole, toto lo perde. (Quem tudo quer, tudo perde)
– Riviera profunde pauc ruito face.
– Saper (voler) es poter.
– Sin officio, sin beneficio.
– Si io pensa, ergo io existe. (Cogito, ergo sum)
– Omne cosas a lor tempore.
– Travaliar pro le amor del arte. (Trabalhar por amor à camisola)
– Un mal trahe altere mal. (Um mal nunca vem só)
– Non canta victoria ante le tempore. (Não [se deve] cantar vitória antes do tempo)
– Non comprender ni un jota. (Não perceber patavina)
– Non existe regula sin exception. (Não há regra sem excepção)
– Oculo pro oculo e dente pro dente. (Olho por olho, dente por dente)
– Parolas sin obra, guitarra sin cordas.
– Can non mangia can.
– Can latrator, pauc morditor. (Cão que ladra não morde)
– Qui multo parla, pauco face.
– Si tu vole le pace prepara te pro le guerra.
– Toto es bon a su tempore.
– Un amico vetule vale cento nove (amicos).
– Un die da le alimento pro tote le anno.
– April frigide, multe pan e pauc vino.
– A cata capite su senso. (A cada cabeça sua sentença)
– A Cesar ce que appertine a Cesar. (A César o que é de César)
– Augusto e septembre non dura semper.
– A grande riviera, grande ponte.
– Aqua passate non move molino. (Águas passadas não movem moinhos)
– Le arbore se face cognoscer per su fructos, e le homine per su obras.
– Al fin se canta le victoria.
– Ben ride qui ride le ultime. (O último a rir é quem ri melhor)
– Cata uno con su gusto.
– Cambiar su opinion como su camisa. (Mudar de opinião como quem muda de camisa)
– Mangiar pro viver, e non viver pro mangiar. (Comer para viver, e não viver para comer)
– Per patientia toto se vince.
– Contra gustos non es a disputar. ([Cores e] Gostos não se discutem)
– Dar tempore al tempore. (Dar tempo ao tempo)
– De tal arbore tal fructo. (A árvore vê-se pelo fruto)
– Ubi entra le sol non entra le medico. (Onde entra o sol não entra o médico)
– Duo capites son melior que un. (Duas cabeças pensam melhor do que uma)
– Dur es (le) lege, sed es lege. (Dura lex sed lex)
– Le amor es cec. (O amor é cego)
– Le fin corona le obra.
– Le catto miaulator non es bon chassator.
– Le justo paga pro le peccator. (O justo paga pelo pecador)
– Qui non ha amicos, time le inimicos.
– Qui pauco dormi, multo apprende.
– Le silentio es eloquente.
– Le tempore cura toto. (O tempo cura tudo)
– Le travalio non pesa.
– Le sapiente in su patria es como le auro occulte in le  mina.
– Favor per favor se paga.
– Facer de un musca un elephante.
– Le bon obra apporta honor al maestro.
– Le oculos son le speculo del anima. (Os olhos são o espelho da alma)
– Le necessitate face le maestro.
– Le nocte es bon consiliero. (A noite é boa conselheira)
– Le sanitate veni ante toto.
– Le arbores impedi vider le bosco. (Ver a árvore e não a floresta)
– Le extremos se tocca. (Os extremos tocam-se)
– Le factos son eloquente. (Os factos falam por si)
– Plus facer e minus dicer.
– Plus vale prevenir que curar. (Mais vale prevenir do que remediar)

homografia

Quando io comenciava a studiar/apprender interlingua io legeva multe parolas scribite como illos se scribe in portugese. Parolas como «amar» («amor»), «sol», «calor», «casa», «mar», «poesia», «morte», «viver», etc., me faceva crear un parve lista pro le practica poetic... Totevia, le lista augmentava e alora io arrivava a extraher circa 7500 parolas ab un lista de circa de 60000 que son scribite exactemente del mesme maniera e in portugese e in interlingua.

Es ille lista que vos pote discargar qui.

tabacos

Le genealogia del tabaco es tripartite. On distingue tabaco a masticar, tabaco a prisar, e tabaco a fumar. Le tres non es intercambiabile. Tabaco a masticar non se prisa e non se fuma. Tabaco a prisar non se mastica e non se fuma. Tabaco a fumar non se mastica e non se prisa. Tabaco a masticar entra per le bucca e exi per le bucca. Tabaco a prisar entra per le naso e exi per le naso. Tabaco a fumar non entra e non exi. Illo arde, e su fuma entra normalmente per le bucca, occasionalmente per le naso, accidentalmente per le oculos, e nunquam per le aures. Le fumo exi o per le bucca o per le naso, nunquam per le oculos, e nunquamissimo per le aures.

Tabaco a fumar se fuma in tres distincte formas: Le forma de tabaco a pipa, le forma de cigarros, e le forma de cigarrettas. Le ancian grecos e romanos fumava ni pipas, ni cigarros, ni cigarrettas, e proque omne nostre vitios ha lor origine in le antiquitate classic, il seque que fumar non es un vitio.

Le indianos de America fumava pipas quando Columbo arrivava. Il non es cognoscite si Columbo mesme acceptava iste costume indian, sed le resto del ancian mundo lo faceva promptemente. On debe notar que le processo de assimilation del habitude de fumar pipas esseva facilitate per le facto que pipas jam existeva. Pipas in le sensos de tubos e de flautas esseva ancianissime. On habeva usate los pro sufflar e pro suger depost multe seculos. Nunc on provideva los de parve capites que functionava como parve furnos, e pauc decennios plus tarde le arte del fumisuction pareva ancian, natural, e venerabile. Le pipa a fumar pareva un proprietate intime e traditional de nostre cultura, exactemente como il pare traditional e natural que omne fumator de pipa individual reguarda e tracta su pipas personal con calor, amor, e mesmo passion.

Le cigarro es un filio illegitime del pipa. De facto, il es multo probabile que le parola indian ab que le espanioles disveloppava le termino 'cigarro' significava 'utensile pro fumar', i.e. 'pipa'. Si isto es correcte, on debe supponer que le prime cigarro esseva facite per un pietose indiano qui habeva perdite su pipa. Le cigarro esseva un locotenente temporari del pipa. Iste facto, il es ver, es passatissime. Le cigarro moderne ha succedite a velar su dubitose origines sub un masca de dignitate e mesmo de arrogantia quasi aristocratic, e revelar su antecedentes sordide es forsan non minus maligne que traciar le historias de multes del plus respectate familias de nostre societate.

Le cigarretta, secundo su nomine, esserea un parve cigarro. Isto es absolutemente incorrecte. Le cigarretta non es un filia del cigarro. Le cigarretta es un soror del cigarro, proque de facto le cigarretta es un secunde prole illegitime del pipa. Su anno de nascentia es 1799. Soldatos turc, habente defendite heroicamente le citate de Acca contra le attaccos napoleonic, se trovava in un situation tragicamente desperate quando un balla francese destrueva lor gigante pipa communal. Un de illes monstrava alora le inventivitate de su racia. Trovante se sin pipa sed con tabaco e con pecias de papiro de India (que esseva usate pro inveloppar pulvere ante su insertion in le cannones), iste bon turco tornava (e fumava) le prime cigarretta del mundo.

Il es difficilissime determinar le exacte natura del sentimentos que le pipa ha verso su duo descendentes illegitime. Ille sentimentos es probabilemente un mixtura de senso de responsabilitate parental con un profundissime vergonia. In le presentia de un cigarro e plus ancora de un cigarretta nulle pipa pote sentir se completemente ingenue e seren. Del altere latere, le attitude de cigarros e cigarrettas verso lor progenitor es clarmente un attitude de arrogantia e manco de respecto. Iste regrettabile facto es plus que evidente a quicunque ha unquam habite le opportunitate de assister a un del rar occasiones ubi pipa, cigarro e cigarretta se monstra insimul in publico. Il es probabilemente innecessari signalar que le relationes hic sub consideration concerne exclusivemente le objectos fumate e non le personas fumante, sed pro evitar omne possibilitate de miscomprension io desira observar que lo que es ver pro le relationes inter pipa, cigarro, e cigarretta non vale del toto pro le relationes inter Stalin, Churchill, e Roosevelt.

Finalmente alicun remarcas es requirite in re le triste relationes inter cigarro e cigarretta. Il se tracta hic de un profunde hostilitate. Il es ver, le cigarro succede a investir su ver sentimentos de un certe grado de decorum e reticentia, sed le cigarretta non pare creder que il vale le pena velar su nude disdigno e mesmo odio pro su fratre primogenite, le cigarro. Il es possibile que il es injuste facer le cigarretta responsabile pro su comportamento. Illo es le producto accidental de un union clandestin in tempores de guerra inter le nobile racias del tabaco e del papiro, e ben que illa ha hereditate omne le vitios de ambe su parentes, illa ha perdite le majoritate de lor virtutes.

Hybrida de nascentia, le cigaretta possede nulle senso de honor e entra correspondentemente in omne genere de relationes promiscue con omne genere de entitates vulgar como - horribile a dicer - menthol e filtros de cellulose con vinti milles aperturas. Le plus recente escappada del cigarretta es que illa se presenta con aroma de chocolate.

In summa, le sol valor de cigarrettas es que on pote poner los in su pipa.

[Alexander Gode, Tabaco]

iberidiotismo

Post mi participation in le conferentia tenite a Kircheimbolanden (07.2009) appareva in le aere le idea secundo le qual il irea haber un association o union iberic pro interlingua. Nunquam officialmente nemo me ha demandate si io era o non de accordo con isto e/o si io pensava facer parte de illo. Ben, in veritate e nonobstante io plus tosto esser a favor de un union/association lusophone (como io lo habeva scribite in le comencio de iste blog alicun menses retro) io non me importarea de esser un del elementos del union iberic...

Totevia, post le ultime disveloppamentos in le campo del si-nominate «iberismo», un aberration psycho-historic del «Velhos do Restelo» iberic – que associa le idea que illes defende con/a interlingua –, mi position official es prendite e hic communicate per le prime vice: io non va integrar un tal union/association pro evitar que mi nomine sia connotate con ille ideologia aberrante a omne le ver portugeses («de coração e raça») – idea que io, obviemente, non supporta del toto...

vozes

Le ultime edition del magazine nederlandese Voce de Interlingua ha essite recentemente publicate. In illo veni includite, i.a., mi prime conto scribite in interlingua. Illo es intitulate «Le juvene architecto» e es un relectura actual del mytho babelic; ecce su comencio:

Il habeva un juvene qui voleva esser architecto. Su desiro era construer un turre si alte que illo ultrapassarea tote le alteres que ha essite construite ab le antiquitate. Iste juvene, Villan Suoi de su nomine, studiava le rudimentos del arte per leger le obra de un grande maestro qui, con su rigor, maestria e effortio construeva un turre magistral que omnes voleva copiar.

Vole ben leger le integre version per cliccar hic.

como diz?...

Algumas expressões correntes retrovertidas para interlíngua.

Foi tudo em vão.
Toto ha essite in van.

Isto não me agrada nada.
Isto non me place del toto.

Isto é uma necessidade urgente.
Isto es un necessitate imperiose.

Não se escapa ao destino.
On non escappa al destino.

Ele é muito exigente.
Ille es multo exigente.

Ela é a primeira da lista de concorrentes/candidatos.
Illa es le numero un del lista de candidatos.

O programa foi completamente alterado.
Le programma ha essite totalmente cambiate.

(Eu) Vejo isso todos os dias.
Io lo vide tote le dies.

Elas são muito poupadas.
Illas son multo economic.

Isto revoluciona a vida dos humanos.
Isto revolutiona le vita del homines.

Ele teve que se adaptar completamente ao seu novo emprego.
Ille debeva adaptar se totalmente a su nove empleo.

(Tu) Complicas as questões mais simples.
Tu complica le questiones le plus simple.

Ele permaneceu em (sua) casa.
Ille ha restate in su casa.

Mantemos sempre as marcas das nossas origens.
Nos guarda sempre le marca de nostre origine.

Ele ilude-se.
Ille se face illusiones.

Não se deve exagerar.
On non debe exaggerar.

Calar é consentir. (Quem cala consente.)
Tacer equivale a consentir.

lexicographus maximus

Iste mense es fertile in anniversarios de personas qui labora al inricchimento de interlingua. Post le commemoration del anniversario de Dr. Ingvar Stenström (qualque dies retro), hodie es le die del 83^tie anniversario del plus grande lexicographo de interlingua: Piet Cleij. Iste «titan», vigorose e infatigabile, es un dictionarista unic in le historia del lexicographia de interlingua e su proficiente contributiones se ha revelate obras de referentia obligatori pro omnes qui vole esser actualisate in le campo lexical del lingua.

Ben que le IED ja contineva satis de vocabulario pro le communication quotidian, con le obras de Piet Cleij (Listas supplementari, dictionario interlingua-nederlandese e nederlandese-interlingua, dictionario francese-interlingua, etc.) le corpus lexical de interlingua attinge su maxime grandor in fornir a interlingua (e a su utilisatores) un vocabulario que permitte transcender le uso currente del lingua e arrivar a un dominio plus specific e al mesmo tempore variate de conceptos e expressiones que alteremente esserea solmente attingibile a un parve numero de personas. Iste labor colossal, facite con erudition e maestria, va remaner un indelibile marca in le tempore e in le templo de interlingua e es, al mesme tempore, un solide e inspiratori exemplo pro le veniente generationes.

Gratias, Dr. Piet, pro vostre enorme contribution, i.a., al ampliation del vocabulario de interlingua, e nos spera poter contar con vostre compania ancora durante multe annos. Congratulationes!

[Lege su biographia per cliccar hic]

a inépcia de sísifo

Post le ultime disveloppamentos in le «feria del vanitates» del chaotic festival promovite per alicun veteranos del si-appellate interlinguistica in foros de discussion io scribeva qualque commentarios dirigite a nemo in particular ma super toto centrate in le ruito que sole facer se in torno de questiones que nonobstante pote esser importante non es totevia ben pensate e presentate. Io non los va transcriber hic per respecto a ille personas qui da parte de su tempore al «causa» e que pensa que lo que illes face es le melior pro interlingua – sovente, e nonobstante lor effortio in le divulgation de interlingua, illes continua repeter ad infinitum le errores hereditate ab le predecessores. Super le question del «errare» io jam parlava profusemente in un altere loco e, dunque, io non va hic repeter lo...

Il pare que tote le mundo vole esser original per avantiar con theorias super le «interlingua ideal»; ben, omnes es libere de pensar e presentar lor ideas super le punctos que les pare non esser de accordo con le «theoria original»... Interlingua non es un lingua perfecte (esque il habera un tal post Babel?) e, dunque, illo necessita esser meliorate e adaptate al circumstantias del tempore presente con le oculos perscrutante le futuro. Lo que es mal, in mi opinion, es que multes, insensatemente e orgoliose de lor putative contributiones, non audi le voce interior del ration; tosto o tarde illes essera ponite a prova e lor ignorantia sur le leges que rege le universo (e le vita) les trainara pro le abysmo del confusion: le subjecto, judicante esser le plus forte, avantia con vanitate e orgolio e non vide le evidente signos del periculo que le attende...

Pro arrivar a un theoria consistente il es necessari discernimento e non oblidar jammais que le pensamento debe esser le substrato del acto; como insenia le famose aphorismo aristotelic «ducer su proprie pensamentos es lo que existe de plus difficile». Post iste digression que pretende ante toto esser un reflexion pro illes qui non arriva a discerner e a intuer le fortias e le limites que les circumfere, cata uno potera, per le cognoscimento de se ipse e per le luciditate, attinger le cammino que duce a su centro e al revelation de su intime natura... ma si uno non sape ubi ille va... alora – como diceva Seneca – nulle vento le essera favorabile.

[Imagine: collection personal]

interlinguarejar

Hodie es le die del 82^nde anniversario de prof. Ingvar Stenström, un del plus active personas durante le ultime cinquanta annos al diffusion de interlingua.

Io cognosceva iste extraordinari homine, affabile e communicative, durante le conferentia international tenite in Germania le passate anno. Quando nos nos incontrava le prime vice ille esseva gaudiose de trovar portugeses in un conferentia per le prime vice. Nos non multo ha parlate ma io memora que durante un del intervallos ille diceva: «Vos lusophonos parla interlingua bellemente... e nos spera que vos essera le personas qui va integrar le historia como 'illes qui va facer le introduction de interlingua in le scholas de Portugal'. Vostre lingua certo es belle, ma... interlingua es plus facile...».

Iste apostolo del «belle lingua» («un 'grande cannon' in le mundo de interlingua», como dice Erik Enfors) non perde su grande enthusiasmo pro le promotion de interlingua, «malgrado» su avantiate etate e su problemas ophthalmologic.

Congratulationes, magistro Ingvar, e face un effortio pro star con nos in le proxime conferentia international!...

[Vide hic le articulo super Ingvar Stenström que Erik Enfors scribeva in Wikipedia]

palavras...

Quem não vê bem uma palavra, não pode ver bem uma alma.
Qui non vide ben un parola non pote ben vider un anima.
Fernando Pessoa

Si nos parti ab le affirmation del poeta alora on potera dicer que le lingua(ge) es un trinitate que consiste de un anima – le parola –, un spirito – le message que illo transmitte – e un corpore – su pronunciation e/o scriptura.

O ser humano inventou a linguagem para satisfazer a sua profunda necessidade de se queixar.
Le esser human inventava le linguage pro satisfacer su profunde necessitate de lamentar se. ---Lily Tomlin

As pessoas que falam muito mentem sempre, porque acabam esgotando seu estoque de verdades.
Le gentes qui parla multo menti sempre proque illes fini pro exhaurir lor stock de veritates. ---Millôr Fernandes

As palavras são pequenas formas no maravilhoso caos que é o mundo. Formas que focalizam e prendem idéias, que afiam os pensamentos, que conseguem pintar aquarelas de percepção.
Le parolas son parve formas in le meraviliose chaos que es le mundo. Formas que foca e attrappa ideas, que acutia le pensamentos, que conseque picturar aquarellas de perception. ---Diane Ackerman

A palavra Futuro é uma palavra em decadência.
Le parola «futuro» es un parola decadente. ---Octavio Paz

As palavras verdadeiras não são agradáveis, e as agradáveis não são verdadeiras.
Le parolas ver non son agradabile e le agradabile non son ver. --- Lao-Tsé

Opinião pública é o que as pessoas acreditam que as outras pessoas pensam.
Opinion public es lo que le gentes crede que le altere personas pensa. 

Alfred Austin

Tudo já foi dito uma vez, mas como ninguém escuta é preciso dizer de novo.
Toto jam esseva dicite un vice ma como nemo (lo) ascolta il es necessari dicer (lo) de novo. ---André Gide

A palavra é metade de quem a pronuncia e metade de quem a ouve.
Le parola es medietate de ille qui lo pronuncia e mediate de ille qui lo ascolta. --- Michel Montaigne

Uma frase inteligente não prova nada.
Un phrase intelligente prova nihil. ---Voltaire

As palavras, como as abelhas, têm mel e ferrão.
Le parolas, como le apes, ha melle e aculeo. ---Provérbio Suiço

As palavras podem ferir mais do que os punhais; e o tom, 
mais que as palavras.
Le parolas pote ferir plus que pugnales e lor tono plus que illos 
ipse. --- Frederico da Prússia

[Citationes in portugese ab Wikiquote]

dia da latinidade

Comemora-se hoje o dia da latinidade, instituído a 15 de Maio de 1954, aquando da criação da União Latina (UL).
No sítio oficial da UL é dito que a data «marca o início de um período ao longo do qual os países latinos estabeleceram mecanismos permitindo preservar a riqueza cultural do mundo latino, dos quais são herdeiros, para melhor encarar o futuro.» Bem, se se percorrer o sítio, chega-se facilmente à conclusão de que as manifestações levadas a efeito até agora (ainda que positivas) não passaram de sol de pouca dura – o que levanta a questão: qual a causa que levou a que «os governos, os organismos internacionais e as organizações não governamentais que partilham os valores da latinidade» não prosseguissem esse aprofundamento intercultural...
Embora nestes últimos anos se vivam tempos difíceis (que sempre o foram para «os mesmos», seguindo a leitura histórica), penso que a causa dessa letargia não se deve a fatores económicos, mas antes culturais, com origem na diferença (e tentativa hegemónica) linguística de cada um dos países de onde irradia uma língua materna.
A solução, «claro estaria», seria interlíngua, a única língua que poderá estabelecer a ponte (sem fronteiras geográficas e sem barreiras culturais) entre todas as nações da esfera de influência latina, e mais além...
Será que (ainda) ninguém vê isso?

o dono dos ovos

Como occurre normalmente le abonatos de Panorama ha accesso a materiales extra, le quales on pote discargar ab le sito del UMI. Ma iste vice le extra es «super»... Le UMI (gratias, Thomas!) nos offere le prime numero (del nove serie, julio 1964) del introvabile e excellente revista «Currero» con textos scribite per illustre personalitates como Stefano Bakonyi, Alexander Gode, e alteros. Ecce infra un conto (Consulta le gallo) per A. Gode, con su inconfundibile stilo, non presente in le duos librettos publicate per le Servicio de Libros UMI. __________________________________
«Consulta le gallo», dice le proverbio. «Consulta le gallo.» Quando le vacca parturi vitellos bicephale, quando le puteo se desicca, consulta le gallo... Qual gallo? Evidentemente, le gallo al puncta del campanil. Ille es ancian, e ergo ille es sage. Quando le apes essama irretrovabilemente, quando un peste infesta le recolta, consulta le gallo al puncta del campanil. *** «Pf—f», face le gallina. «Le gallo, eh? Qui es plus stupide que le gallo? Dice me lo, qui es plus stupide? Ille non sape nihil de nullo. Su naso indica le direction del vento, e ecce lo que ille appella contemplar le cosas del futuro. Un belle specie de prophetia: Resultato del facto que su cauda se torna, nolente-volente, a ubi le vento se origina. Si ancora ille habeva un oculo in su cauda. Pf—f... Securo, le cauda mie etiam se occupa del origine del cosas, sed in le processo illo produce ovos, belle e grande ovos... a vices con duo jalnes.» «Gallina», clama un voce admonitori, le voce del gallo... non del gallo al puncta del campanil sed de ille al summitate del stercore. «Si, mi amor», murmura le gallina. «Si, mi amor.» *** Il pare que le gallo al summitate del stercore es plus potente que ille al puncta del campanil... al minus in le oculos del gallina qui produce ovos. Sed que, de facto, es le differentia inter le duo? Le un se torna pro obedir le vento; le altere se torna pro trovar vermes. Le un es coperite de bronzo de auro e plus tarde de rubigine; le altere es coperite de plumas e plus tarde de nihil. Le un es metallic; le altere es carnal. . . Quicunque prefere metallo coperite de rubigine, prefere le un. Quicunque ama melio carne coperite de plumas, ama le altere. De gustos on non pote disputar. Objectivemente le differentia importa pauco. «Consulta le gallo» es un bon proverbio. Tamen, si tu es un gallina, il es forsan recommendabile specificar: «Consulta le gallo al summitate del stercore.»
[Alexander Gode, in Currero, 1, 1964, pp. 15-16]